Projekt finansowany przez Narodowe Centrum Nauki w ramach programu OPUS 27 (akronim SpongeDelta), pt. Delty arktyczne jak gąbki: Jak równiny deltowe filtrują/zatrzymują osad i węgiel?, będzie realizowany w latach 2025–2028. Budżet projektu wynosi 1 101 780 zł. Przedsięwzięcie pozwoli na rozwinięcie dotychczasowych badań prowadzonych w Arktyce przez pracowników Wydziału Nauk Geograficznych Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.

Jest to kolejny grant finansujący badania polarne realizowane na UKW w ramach programów NCN, co umacnia uczelnię jako znaczący ośrodek badań polarnych w Polsce:
• Od 2022 roku realizowany jest projekt NCN OPUS 21 pod kierunkiem dr hab. Danuty Szumińskiej, prof. UKW, pt. Uwalnianie trwałych zanieczyszczeń organicznych ze zmarzliny do wód powierzchniowych. Badania prowadzone są na Alasce i w Finlandii.
• Od kwietnia 2024 roku dr hab. Michał Habel, prof. UKW, realizuje projekt NCN Preludium BIS 5 pt. Ocena tempa sedymentacji i zdolności zatrzymywania osadów przez jeziora w deltach wielkich rzek Arktyki, dotyczący badań na delcie rzeki Mackenzie w Kanadzie.

W sierpniu 2023 roku dr hab. Michał Habel odbył staż naukowy na arktycznej stacji badawczej WARC w Inuvik w Kanadzie, finansowany w ramach programu Horizon2020, działanie INTERACT III.W 2023 roku UKW przystąpiło do Polskiego Konsorcjum Polarnego, co otworzyło nowe możliwości współpracy i udziału pracowników w programach stażowych, takich jak projekt finansowany z Funduszy Norweskich, akronim HarsVal. Projekt ten, kierowany przez dr Krystynę Kozioł, ma na celu harmonizację współpracy badawczej na Spitsbergenie. Od początku 2024 roku badania wpływ stresorów środowiskowych na ekosystem rzeki subarktycznej w Finmarku (Norwegia/Finlandia) prowadzi zespół pod kierownictwem dr Moniki Szymańskiej-Walkiewicz ze środków RID.

Projekty te nie tylko wspierają rozwój badań polarnych, ale także umacniają pozycję Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego na arenie międzynarodowej.

Badania zaplanowane w nowym projekcie dr. hab. Michała Habla, prof. UKW, będą realizowane w Kanadzie, w obrębie rzek i jezior równiny deltowej rzeki Mackenzie. Ten obszar, położony za kołem podbiegunowym, charakteryzuje się ponad 220 dniami w roku, podczas których rzeki i około 45 000 jezior pozostają skute lodem. W krótkim okresie rozmrożenia akweny te odgrywają kluczową rolę w magazynowaniu wody oraz regulacji przepływu osadów i składników odżywczych do Oceanu Arktycznego.

Zgodnie z raportem Arctic Report Card 2023 opublikowanym przez NOAA, tempo ocieplania się Arktyki jest dwukrotnie wyższe niż średnia globalna. Intensywne topnienie wiecznej zmarzliny prowadzi do uwalniania do środowiska wodnego ogromnych ilości osadów bogatych w materię organiczną. Po przedostaniu się do wody materia ta wpływa na zmiany środowiska życia lokalnych organizmów. W rzekach arktycznych, szczególnie w ich deltach, przeciążenie osadami powoduje wzrost mętności wody i sedymentację żyznych osadów. To z kolei zwiększa aktywność biologiczną mikroorganizmów, co skutkuje trudnościami w tworzeniu się pokrywy lodowej i jej wcześniejszym topnieniem. Zmienia się także skład chemiczny wód, co ma wpływ na bazę pokarmową tamtejszej fauny i flory.

W ramach projektu przewidziane są nie tylko terenowe kampanie pomiarowe, ale także zastosowanie nowoczesnych technologii, takich jak obrazowanie satelitarne terenów podmokłych (Wetland InSAR) oraz modelowanie hydrauliczne 3D. Te metody umożliwią śledzenie ruchu cząsteczek osadów w wodzie. Dzięki badaniom powstaną obrazy wysokiej rozdzielczości, które pozwolą szczegółowo analizować łączność hydrologiczną w ekosystemach równin deltowych Arktyki. To z kolei przyczyni się do lepszego zrozumienia wpływu zmian klimatycznych na przyszłość ekosystemów wodnych w zlewisku Oceanu Arktycznego.
Wyniki tych badań są wsparte przez innowacyjną metodę śledzenia cząstek osadów w środowisku rzecznym, rozwijana przez międzyuczelniany zespół z UKW, PAN (Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania w Warszawie) oraz Politechniki Krakowskiej. Metoda ta została szczegółowo przedstawiona w najnowszej publikacji współautorstwa dr. hab. Michała Habla. Artykuł ten ukazał się w listopadzie w czasopiśmie Science of the Total Environment (200 pkt, IF: 8.2)

https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2024.177511