Tom XX, numer 1

Spis treści

STUDIA I ANALIZY

Grzegorz Zackiewicz
Uniwersytet w Białymstoku
Estońskie partie polityczne w walce o władzę w drugiej dekadzie XXI w.

Streszczenie: W artykule została omówiona ewolucja systemu partyjnego Estonii w kontekście walki o władzę w kraju w drugiej dekadzie XXI w. (cezurę początkową stanowi tu wejście Estonii do strefy euro). Do 2016 r. scena polityczna w tym kraju była zdominowana przez Estońską Partię Reform. Ta liberalna, prorynkowa i prozachodnia partia tworzyła wówczas kolejne koalicje rządowe. Główną siłą opozycyjną była natomiast Estońska Partia Centrum, populistyczna, szczególnie popularna wśród licznej w kraju mniejszości rosyjskiej. Jesienią 2016 r. na scenie politycznej Republiki Estońskiej zaszły istotne zmiany. Liberałowie stracili poparcie koalicjantów, którzy porozumieli się z opozycyjną dotąd Estońską Partią Centrum. Jakkolwiek Estońska Partia Reform pozostała najsilniejszą partią w kraju, znalazła się w opozycji. Inną charakterystyczną tendencję wyznaczał w drugiej połowie dekady wzrost popularności eurosceptycznej Estońskiej Partii Konserwatywno-Ludowej. Wybory w 2019 r. wygrała opozycyjna liberalna Estońska Partia Reform, ale nie udało jej się zbudować większościowej koalicji. U władzy pozostała wówczas Estońska Partia Centrum, która zawarła zaskakujące i przez wielu krytykowane porozumienie z Estońską Partią Konserwatywno-Ludową. Ta koalicja okazała się jednak nietrwała. Powrót liberałów do władzy w styczniu 2021 r. potwierdził ich niezmiennie silną od lat pozycję polityczną. Co jednak istotne, nastąpiło to w czasie kryzysu wywołanego pandemią koronawirusa.
Słowa kluczowe: estońskie partie polityczne, druga dekada XXI w., walka o władzę, Estońska Partia Reform, Estońska Partia Centrum, Estońska Partia Konserwatywno-Ludowa

Piotr Wiśniewski
Uniwersytet Mikołaja Kopernika
Nie tylko imigranci, czyli programy i działania skandynawskich prawicowych populistów

Streszczenie: W drugim dziesięcioleciu XXI w. populizm jest bardzo popularnym zagadnieniem zarówno w ramach nauk politycznych, jak i w codziennym dyskursie medialnym. Wiąże się on z kryzysami: gospodarczym i demokracji liberalnych, co doprowadziło do wzrostu znaczenia sił antyliberalnych i nacjonalistycznych na świecie. Również w państwach skandynawskich mamy do czynienia z takim zjawiskiem, choć podkreślić należy, że nie powstało ono tam dopiero w XXI w. Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie części postulatów i działań największych skandynawskich prawicowych partii populistycznych oraz określenie, jakiej politycznej ideologii są one najbliższe. Jako że retoryka antyimigracyjna jest główną częścią ich programu, to treść artykułu kładzie nacisk na inne aspekty, które również mają wpływ na działania oraz popularność rzeczonych ugrupowań. Są to kwestie gospodarcze, obyczajowe, środowiskowe, a także stosunek do organizacji międzynarodowych. Na potrzeby tego artykułu przeanalizowano programy polityczne, a także wypowiedzi oraz działalność bardziej prominentnych przedstawicieli omawianych partii.
Słowa kluczowe: populizm, Skandynawia, partie polityczne, prawica, konserwatyzm, nacjonalizm

Marcin Wałdoch
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego
Polityka imigracyjna i imigranci w dyskursie publicznym w trakcie wyborów samorządowych w Nowej Zelandii w 2019 r.: analiza porównawcza sytuacji czterech największych miast

Streszczenie: Artykuł jest próbą krytycznej analizy dyskursu o imigracji i imigrantach, w czasie kampanii wyborczej do władz jednostek samorządu terytorialnego w czterech największych miastach nowozelandzkich. Analiza skoncentrowana jest na kandydatach na urząd burmistrza w Auckland, Christchurch, Dunedin i Wellington. Postawiono hipotezę, będącą przypuszczeniem, że zagadnienie imigracji w trakcie wyborów samorządowych w Nowej Zelandii w 2019 r. zostało wyparte z dyskursu publicznego wszystkich analizowanych aktorów politycznych, pomimo tego, że imigracja jest jednym z naczelnych tematów debaty publicznej oraz jedną z głównych determinant, które w przeszłości wpływały w Nowej Zelandii na zachowania wyborcze. W toku prowadzonego badania potwierdzono tak postawioną hipotezę. Hipotezą pomocniczą prowadzonego badania było przypuszczenie, że unikanie zagadnienia imigracji na poziomie polityki lokalnej jest obserwowalne od czasu wyborów parlamentarnych w 2017 r., kiedy do władzy na bazie retoryki antyimigracyjnej doszedł sojusz lewicowej Partii Pracy i prawicowej partii Najpierw Nowa Zelandia. Drugą hipotezą pomocniczą jest przypuszczenie, że lokalne elity polityczne usiłują narzucić społeczeństwu obraz imigracji i imigrantów poprzez kontrolowanie i tworzenie dyskursu, korzystając z zainteresowania opinii publicznej wyborami samorządowymi. Ujawniono takie zjawiska, jak: polityczna poprawność, anatema polityczna i brak wizji polityki imigracyjnej u samorządowców oraz instrumentalizacja zagadnienia imigracji. Badanie to nawiązuje do tradycji badań głosowań tematycznych (issue voting).
Słowa kluczowe: polityka imigracyjna, wybory lokalne, kampania wyborcza, Nowa Zelandia, samorząd, analiza porównawcza, głosowania tematyczne, krytyczna analiza dyskursu

Łukasz Jureńczyk
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego
The United States investment and development assistance policy towards Kenya in the second decade of the 21st century

Streszczenie: The subject of the paper is the US investment and development assistance policy for Kenya in the second decade of the 21st century. The first section of the paper discusses the investments of American enterprises in Kenya, as well as the programs of the governments of Kenya and the US, which are to improve investment conditions in this country. The second section discusses the development support provided by the US government agencies for Kenya and its residents. The main research questions are whether the level of US investment and development support was significant, and what are the prospects for cooperation in these areas in the future? The main thesis of the paper assumes that in the past decade investment and development cooperation between the US and Kenya was at a relatively high level, but its possibilities are much greater. In the coming years, Kenya might increase its position as one of the most important US economic partners in Africa, including in investment and development assistance.
Słowa kluczowe: The United States – Kenya relations, investment policy, development support policy, economic development, social development

Piotr Walewicz
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego
Rekonceptualizacja państwa w naukach o polityce jako podmiotu inherentnie środowiskowego

Streszczenie: Artykuł to krytyczna prezentacja koncepcji państwa jako podmiotu inherentnie środowiskowego. Choć koncepcja Christiana Parentiego nie jest w żaden sposób rewolucyjna, to jednak wydaje się umożliwiać holistyczną rekonceptualizację państwa w naukach o polityce skonfrontowanych z kryzysem ekologicznym. Daje ona możliwość reinterpretacji klasycznych, powszechnych definicji używanych w politologii i naukach pokrewnych – definicji, które przede wszystkim powinny uwzględniać całokształt wzajemnych, zniuansowanych relacji pomiędzy ludzkością a pozaludzką naturą.
Słowa kluczowe: państwo, teoria polityki, środowisko, ekologia polityczna, world-ecology

Roksana Kujawa
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego
Proces boloński w polityce szkolnictwa wyższego

Streszczenie: W artykule scharakteryzowano proces boloński, jego genezę oraz harmonizowanie środowiska akademickiego z perspektywy europejskiej, stanowiące całokształt działań podjętych przez kraje sygnatariuszy deklaracji. Ponadto wskazuje możliwe szanse rozwoju oraz pojawiające się zagrożenia dla urzeczywistnienia strategicznych celów. Artykuł pozwala zrozumieć konieczność występowania wielu rozwiązań w obecnym modelu kształcenia wyższego oraz systemu, wskazuje zasadność idei uczenia się przez całe życie, umożliwiającej skuteczne zmierzenie się z wyzwaniami konkurencyjności, zmiennymi technologiami, zapewniając społeczeństwu równość szans oraz zwiększając jakość i poziom ich życia.
Słowa kluczowe: harmonizowanie, europejski obszar szkolnictwa wyższego, proces boloński, gospodarka oparta na wiedzy, wykształcenie wyższe

Agnieszka Pazderska
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego
Internetowa aktywność młodych dorosłych – raport z badań empirycznych

Streszczenie: Artykuł prezentuje wyniki badań empirycznych dotyczące aktywności internetowej młodych dorosłych. Nowe technologie komunikacyjne i informacyjne mają wpływ na niemal każdą płaszczyznę życia. Młodzi dorośli już od najmłodszych lat mieli styczność z cyberprzestrzenią, co oznacza, że w odróżnieniu od starszego pokolenia internet jest dla nich naturalnym środowiskiem życia. Głównym celem analizy zebranego materiału empirycznego było wskazanie poziomu aktywności ankietowanych w internecie. Niniejszy artykuł jest próbą zbadania relacji, jakie zachodzą pomiędzy aktywnością respondentów w przestrzeni wirtualnej a ich cechami społeczno-demograficznymi (wiek, płeć, poziom wykształcenia, miejsce zamieszkania), ilością czasu spędzanego w internecie, zainteresowaniem polityką, poglądami politycznymi oraz udziałem w wyborach parlamentarnych. Hipotezą badawczą jest założenie, że młodzi dorośli charakteryzują się niskim poziomem internetowej aktywności. Wyniki badań potwierdzają hipotezę i wykazują, że ankietowani cechowali się niskim poziomem aktywności internetowej. Ponadto dostrzeżono korelacje pomiędzy czasem spędzanym w internecie, zainteresowaniem polityką, poglądami politycznymi oraz udziałem w wyborach parlamentarnych. Badana grupa deklarująca, że korzysta z sieci ponad cztery godziny dziennie, umiejąca określić własne poglądy polityczne, uczestnicząca w wyborach, a także wskazująca, że ich zainteresowanie polityką jest duże lub bardzo duże cechowała się wyższym poziomem aktywności w sieci.
Słowa kluczowe: aktywność internetowa, internet, nowe media, młodzi dorośli, badania empiryczne

Remigiusz Ławniczak
Instytut Pamięci Narodowej, Delegatura w Bydgoszczy
Mieszkańcy Bydgoszczy wobec wejścia Armii Czerwonej do miasta w styczniu 1945 r.

Streszczenie: W artykule przedstawiono postawy i reakcje polskich mieszkańców Bydgoszczy na wejście Armii Czerwonej do miasta w 1945 r. Część mieszkańców zdawała sobie sprawę ze zbliżającego się frontu. Oczekiwano wkroczenia wojska sowieckiego, oznaczało to bowiem przede wszystkim zakończenie okrutnej, ponad pięcioletniej okupacji niemieckiej. Dlatego zdobycie Bydgoszczy ludność przyjęła z radością; powodem dużego entuzjazmu było pojawienie się polskich jednostek wojskowych. Walki trwały kilka dni, a w działania wojenne włączali się również mieszkańcy. W tym czasie panowała na ulicach anarchia i chaos; ludność i żołnierze dokonywali szabru w sklepach, magazynach itp. Poważnym problemem dla bydgoszczan była działalność czerwonoarmistów, którzy dopuszczali się powszechnych rabunków i gwałtów. Ich odbiór społeczny był zdecydowanie negatywny. Już w trakcie bitwy o miasto przystępowano do zabezpieczania mienia państwowego i jego odbudowy. Wbrew twierdzeniom propagandy z czasów Polski „ludowej” ideologia komunistyczna nie odgrywała w tym zakresie żadnej roli. Omawiane zagadnienie nie było dotychczas tematem szerszego opracowania. W badaniach oparto się przede wszystkim na relacjach świadków, wykorzystano wspomnienia drukowane (literatura i prasa) i nieopublikowane, audycje radiowe oraz zasoby historii mówionej.
Słowa kluczowe: Bydgoszcz, 1945 rok, Armia Czerwona, nastroje społeczne, okupacja niemiecka

Anna Grabowska Siwiec
Badacz niezależny
Establishment and use of operational groups of Department II of the Ministry of Internal Affairs of the People’s Republic of Poland, with particular emphasis on the Operational Group “ODRA”

Streszczenie: Bezpieczeństwo krajów demokracji ludowej polegało m.in. na powstrzymaniu możliwości wpływania wywiadów krajów NATO na sytuację wewnętrzną poszczególnych państw. Przeciwdziałanie aktywności wywiadowczej wroga realizowane było przez kontrwywiad cywilny – Departament II Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Jednym z elementów współpracy kontrwywiadowczej było delegowanie grup operacyjnych na teren kraju partnerskiego w celu poszerzenia możliwości zwalczania działalności obcego wywiadu wobec własnych obywateli przy współpracy z krajem partnerskim.
Problemem badawczym artykułu jest określenie zakresu współpracy służb kontrwywiadowczych państw bloku wschodniego w zwalczaniu wywiadów państw kapitalistycznych oraz dywersji ideologicznej przy wykorzystaniu grup operacyjnych. Celem artykułu jest przedstawienie grup operacyjnych jako instrumentu służb kontrwywiadowczych państw socjalistycznych do zwalczania wrogiej działalności państw kapitalistycznych. Pytania szczegółowe dotyczą kwestii celu i zasadności powoływania grup operacyjnych przez Departament II MSW ze szczególnym uwzględnieniem konsekwencji ustanowienia, przebiegu pracy i podstaw zakończenia istnienia grupy operacyjnej w Bułgarii o kryptonimie „ODRA”. Realizując cel pracy, nakreślono hipotezę badawczą, zgodnie z którą funkcjonowanie grup operacyjnych było istotnym instrumentem pogłębiającym współpracę krajów demokracji ludowej ukierunkowaną na zwalczanie aktywności wywiadów państw kapitalistycznych. Badania przeprowadzono, analizując treści dokumentów archiwalnych zgromadzonych w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej oraz opierając się na źródłach otwartych (dostępne artykuły naukowe). Ponadto wykorzystano metodę bezpośredniej analizy źródła, metodę porównawczą i progresywną.
Słowa kluczowe: kontrwywiad, wywiad, grupa operacyjna, kraje demokracji ludowej, bezpieczeństwo

Robert Rosa
Akademia Sztuki Wojennej
Metaphor in the analysis and evaluation of a complex security environment

Streszczenie: W pracy przedstawiono badania dotyczące możliwości wynikających z zastosowania metafory w procesie identyfikacji, analizy i oceny wybranych kategorii złożonego środowiska bezpieczeństwa oraz określenia kierunków rozwoju sytuacji problemowej. Badania oparto na kwestionariuszach ankiety, przeprowadzonej wśród byłych słuchaczy i studentów Akademii Sztuki Wojennej poddanych procesowi kształcenia z zakresu alternatywnych metod analizowania i oceny środowiska oraz projektowania działań z użyciem sił zbrojnych. Proces badawczy obejmował eksperyment, w którego ramach porównano wyniki prac zespołów prowadzących oceny środowiska. Spośród wielu narzędzi pracy zespołów projektowych przedstawiono zakres zastosowania metafory. Wyniki badań sugerują, iż budowanie metafory w procesie analizy i oceny środowiska bezpieczeństwa wpływa facylitująco na określenie kierunków rozwoju sytuacji problemowej. Efekt ten osiągany jest poprzez zidentyfikowanie celów oraz stanów końcowych stron będących aktorami w danej sytuacji problemowej. Wyniki badań mogą znaleźć zastosowanie w tych obszarach praktycznej działalności, które dotyczą projektowania założeń do działania określonych sił i środków. Przyjęty proces analizy i oceny środowiska ukierunkowany jest na uzyskanie holistycznego obrazu rzeczywistości. Stanowi to odpowiedź na zapotrzebowanie w zakresie ogólnego zrozumienia sytuacji problemowej, identyfikacji celów stron tej sytuacji oraz specyfiki aktorów zaangażowanych w daną sytuację problemową.
Słowa kluczowe: metafora, środowisko, bezpieczeństwo, projektowanie, cele, złożoność