Spis treści

STUDIA I ANALIZY

Anna Stawowska
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Kształtowanie świadomości ekologicznej a polityka środowiskowa państw członkowskich Unii Europejskiej na przykładzie Polski i Szwecji

Streszczenie: Celem artykułu jest przedstawienie zależności pomiędzy oferowaną w danym kraju edukacją ekologiczną a prowadzoną w nim polityką środowiskową oraz rzeczywistą kondycją środowiska naturalnego. Analizie poddane zostały dane statystyczne, opublikowane m.in. przez Główny Urząd Statystyczny w Polsce oraz instytucje unijne, a także raporty i artykuły naukowe i publicystyczne. W pracy jako przykład posłużyły dwa kraje członkowskie Unii Europejskiej: Polska i Szwecja. Porównano m.in. poziom recyklingu odpadów i politykę energetyczną, w tym udział energii odnawialnej w pozyskiwaniu energii elektrycznej przez omawiane państwa. Przepisy krajowe zestawione zostały w tekście z normami wytyczonymi przez Unię Europejską. W artykule znalazły się również odniesienia do najważniejszych wydarzeń związanych ze światową kondycją środowiska naturalnego z ostatnich kilku lat, w tym do Porozumienia paryskiego z 2015 r. i pozostałych szczytów klimatycznych. Dokonane badania i obserwacje jednoznacznie wskazują na powiązania między efektywnością i sposobem prowadzenia działań w sferze politycznej a poziomem świadomości i edukacji ekologicznej społeczeństwa.
Słowa kluczowe: Polska, Szwecja, Unia Europejska, polityka ochrony środowiska, ekologia, edukacja

Daria Pilewska
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego
Kształtowanie się idei praw zwierząt oraz polityki ochrony zwierząt w Europie i Polsce – od homocentryzmu do postawy antyantropocentrycznej

Streszczenie: W niniejszym artykule zaprezentowane zostały peregrynacje w głąb epok, do miejsc, gdzie kształtowały się idee praw zwierząt, obecne w świadomości współczesnych Europejczyków. Pomimo że postrzeganie stworzeń innych niż ludzie jest wyraźnym problemem współczesnego społeczeństwa w Europie, ugruntowany przez wieki antropocentryzm utrudnia przyjęcie podmiotowości zwierząt na płaszczyźnie politycznej, prawnej, a nawet obyczajowej.
Artykuł stanowi analizę kształtowania się rzeczywistości społecznej i politycznej, w kontekście percepcji zwierząt, będącej odbiciem charakterystycznych dla poszczególnych okresów w dziejach postaw i idei. Celem poniższej refleksji jest wskazanie przyczyn utrudniających, a często i uniemożliwiających wprowadzenie zmian w polityce ochrony zwierząt zarówno w Europie, jak i w Polsce. Z racji tego, że artykuł ma charakter eseistyczno-teoretyczny, zrezygnowano z formułowania hipotez badawczych.
Słowa kluczowe: zwierzęta, prawa zwierząt, dobrostan, bioetyka, wiwisekcja, ekofilozofia

Maciej Wójcik
Uniwersytet Szczeciński
Wolność nie tylko dla ludzi. Polskie środowiska anarchistyczne i lewicowe w walce o prawa zwierząt

Streszczenie: Anarchizm, stanowiąc zespół doktryn, myśli i filozofii, mimo pewnych różnic światopoglądowych oraz zmian społecznych, kulturalnych i ekonomicznych wynikających z następujących po sobie okresów historycznych, do dzisiaj skupia się na walce z niesprawiedliwościami społecznymi mającymi rodzić się z kapitalizmu oraz hierarchicznych struktur społecznych. Jednakże współczesne szkoły anarchizmu w swojej teorii oraz praktyce zaczęły działania na innych polach, wychodząc poza problemy społeczne, skupiając się m.in. na walce z degradacją środowiska naturalnego, krytyce konsumpcjonizmu, działalności artystycznej, mającej propagować określone idee.
Dostrzeżenie innych problemów przez współczesnych anarchistów w otaczającej ich rzeczywistości, doprowadziło do powstania nowych nurtów anarchizmu, takich jak zielony anarchizm czy anarchizm querrowy. Na przełomie XX i XXI w. coraz większą popularność zaczęły zyskiwać anarchizmy związane z postawami proekologicznymi i antytechnologicznymi. Znaczna część zwolenników zielonego anarchizmu zaczęła interesować się problemami związanymi z miejscem zwierząt w kapitalizmie, ich wykorzystywaniem, a także brakiem ochrony prawnej przedstawicieli świata fauny.
Także polskie środowiska anarchistyczne kształtujące się w latach 80. i 90. XX w. były świadome tego, iż ich obowiązkiem jest walka na rzecz poprawy warunków życia zwierząt. Natomiast w bardziej radykalnej formie walka o prawa zwierząt miała przybrać ich pełne wyzwolenie (niszczenie ferm, propagowanie weganizmu, sprzeciw wobec przetrzymywania zwierząt w parkach zoologicznych).
Celem artykułu jest zaprezentowanie stosunku do zwierząt i ich praw, autonomii wraz z metodami podejmowanymi na rzecz poprawy ich warunków przez polskich anarchistów oraz reprezentantów różnych środowisk lewicowych (zbliżonych światopoglądem do anarchizmu, ustosunkowujących się np. w swoich organach prasowych do myśli anarchistycznej) działających w latach 1980–2020.
Słowa kluczowe: anarchizm, wyzwolenie zwierząt, zielony anarchizm, wegetarianizm, akcja bezpośrednia

Ryszard Ficek
The diocese of Rockville Center/NY
Looking the Devil in the Eyes: Totalitarianism and Cardinal Stefan Wyszyński’s Humanitarian-Personalist Concept of Socio-Political Life

Streszczenie: This article aims to expose the specificity of the theory of totalitarianism in the context of the humanitarian-personalistic concept of the socio-political life of Cardinal Stefan Wyszyński. It allows for a unique insight into the nature of both totalitarian systems – both into the essence of German Nazi Hitlerism and Communism. Presenting the above issues from the point of view of personalist Christian praxeology exposes their unprecedentedly criminal tendencies. In this context, the presentation of the primary topics of the paradigm of both totalitarian systems reveals their perverse specificity as well as their anti-human and anti-Christian character. Thus, it allows one to demythologize the ideology of communism and Nazi-national socialism as well as present both concepts as degenerated “syndicate of crimes” leading to the negation of human dignity and – as a consequence – to the collapsing of humanity’s civilization as well. Moreover, it is also associated with an absolute opposition to the frequent attempts to justify, legitimize and even authenticate them in the eyes of world public opinion.
Słowa kluczowe: totalitarianism, Stefan Wyszyński, fascism, Nazism, Communism, personalism

Aneta Baranowska
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego
(De)konstrukcja ładu społecznego. Wpływ trendów społecznych w pandemii na bezpieczeństwo Polski

Streszczenie: Celem artykułu jest identyfikacja i charakterystyka kluczowych trendów społecznych, które będą kształtować otoczenie strategiczne i bezpieczeństwo Polski w ciągu najbliższych kilku dekad.
Rozważania oparte są na wtórnych analizach materiałów zastanych. W tekście, na podstawie raportów badawczych i opracowań naukowych, wymieniono najważniejsze tendencje występujące we współczesnym społeczeństwie. Wybrane z nich zostały omówione i podparte danymi statystycznymi. Autorka przygląda się im z perspektywy lokalnej (polskiej), zarysowując szanse, wyzwania i zagrożenia, jakie niosą dla bezpieczeństwa Polski.
Pandemie są jednymi z największych potencjalnie negatywnych globalnych ryzyk, szczególnie we współczesnym, wysoce zglobalizowanym świecie. Pomimo tego, iż globalna pandemia od dawna była przedmiotem ogólnych dyskusji jako hipotetyczne zagrożenie, nadeszła ona w momencie, w którym nie byliśmy na nią przygotowani. W sytuacji koronakryzysu trendy cywilizacyjne przybierają wyrazistszą postać, stają się dostępniejsze dla opisu i analizy. Zdiagnozowane trendy stanowią podstawę bezpieczeństwa i będą wielokrotnie testować „odporność” i zdolności adaptacyjne współczesnych społeczeństw oraz systemów bezpieczeństwa. Ich rozwój stworzy możliwości dla innowacji, ale także sprawi, iż będziemy musieli radzić sobie z zagrożeniami, jakie z nich wynikają, i przystosować się do nowych warunków.
Słowa kluczowe: pandemia, społeczeństwo niepewności, nierówności społeczne, „stracone pokolenie”, klasa średnia, cyfryzacja i usieciowienie, lęk uogólniony, trendy społeczne, polityka bezpieczeństwa

Paulina Sajna-Kosobucka
Academia Rerum Socialium of Nicolaus Copernicus University in Toruń
Information architecture on websites of chosen federal American agencies: CIA, DEA, and FBI

Streszczenie: The purpose of this article is an attempt to verify the hypothesis that the websites of Central Intelligence Agency (CIA), Drug Enforcement Administration (DEA), and Federal Bureau of Investigation (FBI), as modern communication technologies of federal American agencies are qualitatively good in terms of information architecture (IA) within user interface (UI). The United States is a world power and should be a model for other countries. CIA, DEA, and FBI are powerful, famous institutions, strongly promoted not only by American politics but also pop culture. Also, as these institutions are the largest world power, they have an impact on security in Poland. The high quality of federal American agencies’ websites is important to create good image of these institutions, as their activities are secret and websites are one of sparce public communication channels, necessary to stay in contact with users. The IA research (i.e. research of four systems: organizational, labeling, navigation and searching systems) is needed to check if access to information on the websites is easy enough for users and if they were designed taking into account all the principles of functionality. The research methodology includes comparative analysis and qualitative assessment of the IA and own observations. The article is characterized by a special cognitive value as to the knowledge of the author, no scientific publication has been published on this subject yet.
Słowa kluczowe: CIA, DEA, FBI, IA, labeling systems, navigation systems, organizational systems, search systems

Radoslava Brhílková
Constantine the Philosopher University in Nitra
The need for new security architecture in Europe

Streszczenie: The paper discusses Russia’s position towards present day escalation of tensions in international relations and international security which may lead to the new conflict in Europe. It analyses and evaluates Russian proposals, positions and deals with the negotiations between Russia and USA that have taken place in this regard. The paper summarizes the historical facts that led to today’s escalation of tensions between Russia, the USA and Europe, and underlines the fact that dialogue requires two parties willing to listen to each other, capable of perception, which must approach it without prejudice and hegemonic, neo-colonial superiority. The paper is based on the assumption that the security architecture of 20th century Europe has collapsed and disappeared. Russia is coming up with proposals to redefine it, but the West is unable to do so because of neo-colonial superiority and arrogance and refuses to discuss it, blindly adhering to the status quo of the Cold War. That is the reason why even the Member States of the EU are not able to create real common security policy. But Europe and the world need new security architecture.
Słowa kluczowe: Peace, international security, security guarantees, Russia, USA, new security architecture, 21st century

Mariusz Urban
Akademia Sztuki Wojennej
Insider – wyzwanie i zagrożenie wewnętrzne dla lotnictwa cywilnego

Streszczenie: Niniejszy artykuł obejmuje problematykę zagrożenia wewnętrznego w organizacji lotniczej, które stwarza poważne wyzwanie i niebezpieczeństwo dla służb ochrony. Nawet tylko jedna osoba z dostępem do informacji poufnej, wiedzy specjalistycznej, poprzez wykorzystanie luki w zabezpieczeniach może w konsekwencji doprowadzić do wystąpienia zagrożenia dla funkcjonowania organizacji. Zagrożenia dla służb ochrony, które zapewniają ochronę infrastrukturze krytycznej państwa, nieustannie zmieniają się w tej niekończącej się wojnie z terroryzmem. Środki zaradcze opracowane w celu zwalczania pojawiających się niebezpieczeństw stają się przestarzałe wraz z powstawaniem nowych zagrożeń. Dlatego konieczne jest, aby praktycy z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej wyprzedzali swoich wrogów, identyfikując potencjalne ryzykowne sytuacje. Punktem wyjścia w procedurze badawczej była dokonana przez autora analiza literatury przedmiotu. Ponadto nie bez znaczenia były zarówno prowadzone rozmowy z praktykami służb ochrony w organizacji lotniczej, jak i obserwacja w portach lotniczych, co pozwoliło autorowi sformułować cele badawcze. Celem artykułu jest opracowanie i przedstawienie zagrożenia wewnętrznego w organizacji lotniczej w postaci insidera. Została podjęta próba znalezienia odpowiedzi na problem badawczy sformułowany w postaci pytania: jaki charakter może przybrać zagrożenie wewnętrzne w postaci tzw. insidera w lotnictwie cywilnym? Z całą pewnością prezentowany artykuł nie wyczerpie w pełni charakteru zagrożenia wewnętrznego, jakim jest niewątpliwie insider, niemniej jest przyczynkiem do dalszego pogłębiania przedmiotowego zagadnienia.
Słowa kluczowe: ochrona, organizacja lotnicza, insider, zagrożenie wewnętrzne, wyzwanie

Jarosław Tomasiewicz
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Terror na torach. Studium przypadku terroryzmu południowomolukańskiego w Holandii 1975–1977

Streszczenie: Artykuł omawia przypadki porwań pociągów w Holandii w latach 70. XX w. na tle szerszego zjawiska terroryzmu południowomolukańskiej diaspory. Stawia sobie za cel analizę przebiegu zamachów w celu ustalenia słabych i mocnych stron transportu kolejowego w kontekście zagrożenia terrorystycznego. Dla realizacji tego celu wykorzystana zostanie metoda analizy i krytyki piśmiennictwa i źródeł tj. relacji medialnych i opracowań naukowych. Hipotezą artykułu jest, że pociąg jest dogodną sceną pozorowanej sytuacji zakładniczej.
Słowa kluczowe: terroryzm – nacjonalizm – diaspora – uprowadzenia – koleje

RECENZJE

Marek K. Jeleniewski (rec.): Maria Gołda-Sobczak, Krym jako przedmiot sporu ukraińsko-rosyjskiego, Wydawnictwo naukowe Silva Rerum, Poznań 2016

Joanna Wieczorek-Orlikowska (rec.): M. Jastrzębski, W. Trempała i M. Wałdoch (red.), Utopie i dystopie: wizje polityki i ustrojów politycznych, Wydawnictwo UKW, Bydgoszcz 2021

Marcin Wałdoch (rec.): Mary E. Sarote, Not One Inch. America, Russia, and the making of post-cold war stalmate, Yale University Press, New Haven&London 2021